Τον Δεκέμβριο του 2011, τέσσερα χρόνια σχεδόν μετά τις ολέθριες πυρκαγιές που έπληξαν την Αρχαία Ολυμπία (Αύγουστος του 2007), χάρη στην αγάπη και μέριμνα των ειδικών αλλά και των απλών ανθρώπων, ξεκινά η λειτουργία του Ολυμπιακού Βοτανικού Κήπου (ΟΒΚ) σε έκταση εννέα στρεμμάτων στις βόρειες υπώρειες του Κρονίου λόφου και σε άμεση γειτνίαση με το Άλσος της Ολυμπιακής Εκεχειρίας και το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας.
Ο Ολυμπιακός Βοτανικός Κήπος στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας αποτελούσε μια δράση μεταξύ άλλων μεσοπρόθεσμων παρεμβάσεων, τις οποίες προέβλεπε η ειδική τεχνική μελέτη του Τεχνικού Συμβούλου του Υπουργείου Πολιτισμού για την αποκατάσταση του δοκιμασθέντος Ολυμπιακού Τοπίου, δηλ. του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (ΙΜΔΟ και ΤΔΠ), μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2007.
Αμέσως μετά τις πυρκαγιές, είχε προηγηθεί η εκτέλεση του κατεπείγοντος έργου προστασίας του εδάφους (αντιδιαβρωτικά – αντιπλημμυρικά έργα) και η αποκατάσταση της βλάστησης (φυτοκομικά έργα) με την κατάλληλη επιλογή των φυτικών ειδών, η οποία πραγματοποιήθηκε εγκαίρως, πριν την τελετή Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας στις 24 Μαρτίου 2008, οπότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου για την δημιουργία του ΟΒΚ.
Η μελέτη δημιουργίας του Ολυμπιακού Βοτανικού Κήπου ανετέθη σε μελετητή και κατόπιν εισηγήσεως εγκρίθηκε ομόφωνα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο τον Ιανουάριο του 2011.
Σύμφωνα με την μελέτη, τα φυτά ομαδοποιήθηκαν σε ενότητες με κριτήρια όπως το ύψος των φυτικών ειδών ( δένδρα, θάμνοι, πόες), η αειφυλλία τους ή μη , η χρωματική τους εναλλαγή, οι απαιτήσεις τους σε φως και σκίαση, οι υδατικές ανάγκες, ο διαθέσιμος χώρος και η διευκόλυνση ως προς τη θέαση και παρατήρηση των φυτικών ειδών από τους επισκέπτες.
Συνολικά φυτεύθηκαν κατά ενότητες σε 9000 περίπου λάκκους 56 φυτικά είδη, που αντιπροσωπεύουν την χλωρίδα της Ολυμπίας και της ευρύτερης περιοχής. Πολλά από τα είδη αυτά χρησιμοποιήθηκαν στις φυτοκομικές εργασίες αποκατάστασης του Ολυμπιακού τοπίου μετά τις πυρκαγιές του 2007. Έτσι ο επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει 20 είδη δένδρων, 20 είδη θάμνων και 16 είδη αρωματικών – φαρμακευτικών ποών.
Κάθε φυτική ενότητα σημαίνεται με ενημερωτικές πινακίδες. Αυτές πληροφορούν τον επισκέπτη για την επιστημονική ονομασία κάθε είδους (λατινική γλώσσα) και για την κοινή ονομασία σε τέσσερις γλώσσες (ελληνική, αγγλική, γαλλική, γερμανική). Επιπλέον, συνοπτικό δίγλωσσο κείμενο (ελληνική και αγγλική γλώσσα) συνοδεύει την εικόνα κάθε είδους , ανθοφόρου ή καρποφόρου.
Στην είσοδο του Κήπου η κεντρική ξύλινη πινακίδα με το έμβλημα του ΟΒΚ, την κάτοψη και υπόμνημα για τα είδη των φυτών, προσανατολίζει τον επισκέπτη, ο οποίος έχει επίσης τη δυνατότητα να ανεβεί στον Κρόνιο Λόφο, αλλά και να ιδεί τον χώρο, όπου η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ολυμπίας ανασκάπτει κτίσμα δύο τουλάχιστον χρονολογικών φάσεων (Ρωμαϊκή και Κλασσική περίοδος), πιθανότατα ένα ιερό, άγνωστης προς το παρόν θεότητος, στο άμεσο περιβάλλον της ΄Αλτεως, με πληθώρα ευρημάτων όλων των ειδών και των υλών, τα οποία συντηρούνται στα εργαστήριά της.
Η δημιουργία του ΟΒΚ σε χώρο που αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO εξυπηρετεί τους εξής σκοπούς:
α) Ενημερώνει τους πολυάριθμους επισκέπτες ως ένα υπαίθριο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας και στα μνημεία της Άλτεως, για τα φυτικά είδη που χρησιμοποιήθηκαν στην αποκατάσταση του Ολυμπιακού Τοπίου, βάσει των περιγραφών συγγραφέων της αρχαιοελληνικής γραμματείας (Αριστοτέλης, Θεόφραστος, Στράβων, Παυσανίας, Αθήναιος) αλλά και βάσει νεωτέρων μαρτυριών, οπότε συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία και την αρχαιολογική σημασία της Ολυμπίας.
β) Καλύπτει ανάγκες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.
γ) Πληροφορεί για τα δενδρώδη, θαμνώδη και ποώδη είδη της Μεσογειακής Χλωρίδας.
Οι επισκέπτες του ΟΒΚ θα επιστρέφουν από την Ολυμπία με πολλαπλές γνώσεις, αρχαιολογικές και ιστορικές από τα Μουσεία και τον Αρχαιολογικό της Χώρο, αλλά και φυτολογικές, αφού θα έχουν διδαχθεί και απολαύσει την ευωδιά και την πολυχρωμία των φυτών, και το τιτίβισμα της πτερωτής πανίδας (σπίνος, μαυροτσιροβάκος, καρβουνιάρης,
δεντροφυλλοσκόπος, μαυροσκούφης, τσίχλα κ.ά.) που βρίσκει ποικιλία τροφής στο χώρο αυτό όπως επίσης και τις
μυρωδιές και τα αρώματα των διαφορετικών φυτικών ειδών (δάφνη, κυπαρίσσι, τίλια, δενδρολίβανο, λυγαριά, μυρτιά, φασκόμηλο, θυμάρι, αψιθιά, δυόσμος, λεβάντα, μαντζουράνα, μέντα κ.ά.)