Ο ναός της Αθηνάς που μνημονεύεται από τον Παυσανία, αποτελεί το αρχαιότερο και σημαντικότερο μνημείο της αρχαίας Αλίφειρας. Τα λείψανά του κυριαρχούν στο άνδηρο του ιερού της θεάς, το οποίο βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της οχυρωμένης πόλης, αμέσως κάτω από την ακρόπολη, και είχε πρόσβαση από τα ανατολικά μέσω ενός κλιμακωτού αναλήμματος. Ο ναός είναι δωρικός περίπτερος και χρονολογείται στα 500-490 π.Χ. Έχει προσανατολισμό βορρά-νότο, αποκλίνει δηλαδή από τον τυπικό προσανατολισμό των αρχαίων ελληνικών ναών είτε λόγω του διαθέσιμου χώρου είτε μίας συνήθειας που απαντά και σε άλλα μέρη της αρχαίας Αρκαδίας
Η αρχαία πόλη Αλίφειρα βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του Νομού Ηλείας, νοτίως της κοιλάδας του Αλφειού και νοτιοδυτικά της ομώνυμης σημερινής κοινότητας. Στην αρχαιότητα ανήκε στο Κυνουραίων ή Κυνουρίων τμήμα της Αρκαδίας, το οποίο βρισκόταν στα σύνορα με την Τριφυλία. Η πόλη της Αλίφειρας διαδραμάτισε σπουδαίο ιστορικό ρόλο ενώ αποτελεί μία σημαντική αρχαία ακρόπολη του σημερινού Νομού Ηλείας. Το όνομά της είναι μάλλον προελληνικό και σχετίζεται με τον Αλίφηρο, έναν από τους πενήντα γιους του Λυκάονος, που θεωρείται ως ο μυθικός ιδρυτής της. Η περίοδος ζωής της εκτείνεται από την ύστερη αρχαϊκή έως τη ρωμαϊκή εποχή όπως μαρτυρούν τα αρχιτεκτονικά της λείψανα, με ακμή κατά την κλασική και την ελληνιστική εποχή. Μνημονεύεται από τον Πολύβιο (VI.78) και τον Παυσανία (VIII.26.5-7).
Το οχυρωμένο τμήμα της αρχαίας πόλης (ακρόπολη) καταλαμβάνει την κορυφή μίας λοφοσειράς. Τα πιο σημαντικά μνημεία της αρχαίας Αλίφειρας που μνημονεύονται και από τον Παυσανία, είναι το ιερό της Αθηνάς και το ιερό του Ασκληπιού.
Οι ανασκαφές δεν έχουν δώσει έως σήμερα ενδείξεις προϊστορικής κατοίκησης. Τα αρχαιότερα κινητά ευρήματα ανάγονται στη γεωμετρική εποχή. Η πόλη της Αλίφειρας και το ιερό της Αθηνάς θα πρέπει να υπήρχαν ήδη από τον 6ο – 5ο αι. π.Χ. Κατά τον 4ο αι. π.Χ. κτίζεται το Ασκληπιείο στο δυτικό τμήμα της οχυρωμένης πόλης. Την ίδια περίοδο η πόλη θα πρέπει να προσχώρησε στο Κοινό των Αρκάδων μετά την ήττα των Λακεδαιμονίων στη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) και να συμμετείχε στο συνοικισμό της Μεγαλόπολης, οπότε ελαττώθηκε και ο πληθυσμός της.
Ο 3ος αι. π.Χ. αποτελεί περίοδο ακμής για την πόλη, όπως μαρτυρεί η κατασκευή πολυτελών τάφων. Έως το 244 π.Χ. η πόλη τελεί υπό τη διοίκηση της Μεγαλόπολης, ενώ μετά παραχωρείται στο κράτος της Ήλιδας μέχρι που πολιορκείται και καταλαμβάνεται από το Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Ε΄ κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού Πολέμου (219 π.Χ.). Το 207 π.Χ. προσαρτάται εκ νέου στη Μεγαλόπολη, ενώ από το 191 π.Χ. στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, οπότε και κόβει δικό της νόμισμα. Κατά τη ρωμαϊκή εποχή η πόλη ανήκει στη μεγάλη ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας.
Η θέση φαίνεται πως εγκαταλείπεται κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, ενώ αργότερα κτίζεται πάνω στον πρόναο του ναού της Αθηνάς μονόκλιτο ναΰδριο της Αγίας Ελένης. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κτίζεται στη βόρεια πλαγιά του λόφου σταυρεπίστεγος ναός του Αγίου Νικολάου.
Παλιοί περιηγητές όπως οι Leake, Cramer, Ross, και Curtius είχαν ταυτίσει την τειχισμένη ακρόπολη με την αρχαία Αλίφειρα.
Η Αλίφειρα ήρθε στο φως μετά τις ανασκαφές του καθηγητή Ορλάνδου κατά τα έτη 1932 – 1933. Οι αρχαιολογικές έρευνες στη συγκεκριμένη θέση έχουν αποκαλύψει αξιόλογα αρχιτεκτονικά λείψανα και πλήθος κινητών ευρημάτων.
